Zit kanker in onze familie? Experts beantwoorden vragen over erfelijke ziekte tijdens de publieklezing Wereldkankerdag
Ruim driehonderd mensen bezochten zondag 2 februari in het kader van Wereldkankerdag de publiekslezing over erfelijkheid van kanker in het Radboudumc. Deze werd georganiseerd door het Centrum voor Oncologie van het Radboudumc en De Gelderlander. Met lezingen, het delen van patiëntervaringen, een paneldiscussie én een heuse quiz. Bezoekers werden geïnformeerd over de laatst stand van zaken omtrent erfelijke kanker en konden hun meest prangende vragen te stellen aan experts.
Ben ik gedoemd ziek te worden als mijn halve familie ‘het’ al heeft gehad? Kortom: hoe erfelijk is kanker?
Daarover vertelden experts en patiënten van het Radboudumc ruim driehonderd mensen zondag in Nijmegen alles wat ze maar wilden weten. Kon je niet bij deze mede door De Gelderlander georganiseerde lezing zijn? Geen nood. Wij zetten de meest prangende vragen van bezoekers voor je op een rij. Mét de antwoorden natuurlijk.
Als er veel kanker in de familie voorkomt, is het dan altijd erfelijk?
Nee, zegt klinisch geneticus Marleen Kets. ,,Je kan niet bij elke familie waar kanker vaker voorkomt, zeggen dat die sowieso te maken heeft met een erfelijk verhoogd risico. Het kan ook zijn dat de mensen in die familie bijvoorbeeld een slechte leefstijl delen of dat er veel wordt gerookt. Er zijn veel mogelijke oorzaken.”
,,In 5 tot 10 procent van alle gevallen gaat het om kanker door erfelijke aanleg”, vervolgt Kets. ,,10 procent komt door virussen. Zo’n 30 procent door leefstijl. En in 50 tot 55 procent van de gevallen is er sprake van pech. Iedereen kan het krijgen, ook als je nog zo gezond leeft.”
Jullie zeggen dat kanker niet erfelijk is, maar als het in je dna zit, erf je het toch wel?
,,Soms denken mensen dat kanker erfelijk is, maar dat is niet zo”, zegt erfelijkheidsexpert Kets. ,,Je kunt wel een bepaalde aanleg erven, met daarmee een verhoogd risico op bepaalde vormen van de ziekte zoals borst- of darmkanker. Maar als je die erfelijke aanleg hebt, wil dat nog niet zeggen dat je de ziekte ook echt krijgt. Van de honderd mensen met erfelijke aanleg voor borstkanker, krijgen twintig tot veertig personen het bijvoorbeeld niet.”
Verhoogt stress het risico op het krijgen van kanker?
,,Als je kijkt naar wat stress doet met de hormoonspiegel, dan lijkt het heel logisch dat het ook risicoverhogend werkt voor kanker. Maar tot nu toe heb ik geen enkele studie kunnen vinden die dat bevestigt”, zegt Radboud-epidemioloog en professor Bart Kiemeney.
Wel blijkt dat net zoals leefstijl ook je beroep van invloed kan zijn op de kans om kanker te krijgen, legt Kiemeney uit. ,,Uit onderzoek in de beroepssfeer blijkt dat er met honderden stoffen gewerkt wordt die bewezen kankerverwekkend zijn. De wereldgezondheidsorganisatie houdt daarvan continu een lijst bij. Er zijn specifieke eisen voor die stoffen om ervoor te zorgen dat mensen die er mee werken er niet aan worden blootgesteld.”
Kan kanker ook een generatie overslaan?
,,Dat kan soms zo lijken”, zegt Kets. ,,Bijvoorbeeld bij borst- en eierstokkanker. Dat een oma het heeft gehad, haar zoon niet, maar zijn dochters weer wel. Dan lijkt het alsof de ziekte een generatie overslaat. Maar als je in het bloed van die zoon gaat kijken, zul je zien dat hij de erfelijke aanleg wel heeft. Hij werd er alleen niet ziek door. Maar die erfelijke aanleg voor kanker slaat geen generaties over.”
Als je wilt laten uitzoeken of je erfelijke aanleg voor kanker hebt, hoe lang duurt het dan voor je het weet?
In eerste instantie heb je voor verder onderzoek een verwijzing door de huisarts nodig, vertelt klinisch geneticus Kets. ,,Daarna word je zo snel mogelijk opgeroepen, maar daar zit wel een wachttijd van drie maanden op.” Als de dna-tests eenmaal gedaan zijn, duurt het nog drie tot vier weken voor de uitslag er ligt.
Mensen die al eerder in het ziekenhuis zijn geweest wegens een mogelijk verhoogd erfelijk risico, kunnen wat voorrang krijgen op de wachtlijst. Ook als onderzoek lang geleden uitwees dat je niét genetisch belast bent, zou het zin kunnen hebben om je - na overleg - nu opnieuw te laten onderzoeken. Kets: ,,Het verschilt per vorm van kanker, maar er zijn onderzoeken waarbij we de erfelijke aanleg vroeger testten op twee genen en nu op tien genen. De onderzoeksmogelijkheden zijn uitgebreid. Vaak wel met erfelijke vormen die veel minder vaak voorkomen, maar ja: we kunnen nu meer nakijken dan pak ‘m beet twintig jaar geleden.”
Lees ook:
-Waarom 40 procent van de kankergevallen niet zomaar pech is: ‘Je moet wel weten waar je naar moet kijken’
-Kanker op jonge leeftijd? Dat is best vaak erfelijk en hierom is het belangrijk om dat te weten
-Bang om te laten onderzoeken of je erfelijke aanleg hebt voor kanker? ‘Onnodig en jammer’
-Nieuwe, dure kankermedicijnen eerder beschikbaar stellen lastiger dan gedacht
Artikel uit De Gelderlander 3 februari 2025, geschreven door Daan Rieken