Kanker op jonge leeftijd? Dat is best vaak erfelijk en hierom is het belangrijk om dat te weten
Mensen onder de 35 jaar die kanker krijgen, hebben mogelijk best vaak een erfelijke vorm van de ziekte. Onderzoek van het Radboudumc in Nijmegen moet binnenkort uitwijzen hoe vaak erfelijke aanleg op jonge leeftijd een rol speelt. Het levert belangrijke informatie op, voor zowel de patiënt als zijn of haar familie.
Hoogleraar moleculaire tumorgenetica Marjolijn Ligtenberg van het Radboudumc in Nijmegen doet momenteel groot onderzoek onder mensen die op jonge leeftijd kanker hebben gehad. De vraag die ze hoopt te beantwoorden: hoe vaak komt het voor dat de kanker door een genetische fout veroorzaakt wordt die erfelijk is?
Meestal ontstaat kanker door toevallige fouten in het dna. Soms ontstaat kanker door een erfelijke fout in het dna. Van alle kankersoorten gaat het bij de gehele bevolking in maar 2 tot 10 procent van de gevallen om erfelijke kanker, is de gedachte. ,,Als iemand op zijn 90ste kanker krijgt, is de kans dat het erfelijk is miniem”, legt Ligtenberg uit, die ook hoofd is van het laboratorium tumorgenetica in het Radboudumc. Bij jonge mensen onder de 35 jaar liggen die percentages beduidend hoger, is de verwachting.
Het is al bekend dat het bij colorectale kanker (dikkedarmkanker) in 25 procent van de gevallen gaat om een ‘herkenbare erfelijke aanleg’: er is een fout in het dna die er al sinds de geboorte is. Dat is een hoog percentage. Ligtenberg verwacht dat ook voor andere kankersoorten op jonge leeftijd er vaak een erfelijke aanleg aanwezig is.
Nog een heel leven voor zich
Het is belangrijk om te weten of de kanker erfelijk is. ,,Voor de patiënt zelf, die na een succesvolle behandeling nog een heel leven voor zich heeft.”
Wie weet dat de kanker erfelijk was, gaat veel beter in de gaten houden of er een nieuwe vorm van kanker ontstaat. Ook kan familie worden getest op de aanwezigheid van de erfelijke factoren in het dna. Als dat zo is, is de kanker vroeg op te sporen of zelfs te voorkomen. ,,En als het níet erfelijk is, kan dat ook een hele geruststelling zijn.”
De wetenschap dat het om een bepaalde vorm van erfelijke kanker gaat, kan ook voor de behandelingen tegen de kanker nuttig zijn. Soms is bijvoorbeeld daardoor veel gerichter immunotherapie te geven. ,,Dat vergroot de overlevingskans’’, zegt Ligtenberg. Dat is bijvoorbeeld al aangetoond bij het Lynchsyndroom, een erfelijke vorm die een verhoogde kans geeft op het ontstaan van met name darm- en baarmoederkanker.
Borstkanker is een bekende ziekte waarbij in een kleine groep een erfelijke component aanwezig is. Van een aantal specifieke ‘genfoutjes’- bijvoorbeeld in het BRCA1-gen - is al bekend dat ze de kans op borstkanker vergroten. Daarnaast zijn er meer dan driehonderd dna-varianten die in combinatie het risico beïnvloeden: Ligtenberg denkt dat in 2025 een uitgebreide analyse van al die varianten te samen gaat zorgen voor een betere inschatting van de kans dat iemand borstkanker krijgt.
Overigens denkt ze niet dat het over pak ’m beet tien jaar zover zal zijn dat mensen een buisje bloed inleveren en vervolgens te horen krijgen op welke kankers ze de meeste kans maken. ,,Want bij de meeste mensen is het effect van de erfelijke aanleg kleiner dan het effect van de toevallige foutjes die in het dna ontstaan.”
Ook leefstijlfactoren zijn belangrijk, zoals overgewicht, roken en het drinken van alcohol. ,,Je wilt mensen dus ook geen schijnzekerheid geven, dat ze denken ‘ik heb dat gen niet, dus ik krijg geen darmkanker’. Zo werkt het niet. Voor de meeste kankersoorten is de component ‘erfelijke aanleg’ veel kleiner dan toevallige foutjes in het dna en omgevingsfactoren.”
Wel kan ze zich voorstellen dat er voor specifieke kankersoorten in de toekomst al wat meer gericht gezocht wordt naar erfelijke factoren. ,,In de VS loopt een studie onder vrouwen van 30 jaar die worden gevraagd hun bloed af te staan om hun risico op borstkanker te onderzoeken. Ik kan me voorstellen dat er hier ook zoiets komt.”
Elke jonge vrouw met borstkanker heeft nu al de mogelijkheid om dat op erfelijkheid te laten onderzoeken. Zo kan haar behandeling worden aangepast en kunnen familieleden indien nodig worden gewaarschuwd.
Artikel door Eric Reijnen Rutten uit De Gelderlander 20 januari 2025
Gepubliceerd in het kader van de Publiekslezing Wereldkankerdag 2025
Foto: Bert Beelen
