Prostaatkanker, meting genexpressie voor zinvolle bestralingsboost
Het aantal nieuwe patiënten met prostaatkanker per jaar is in de afgelopen 25 jaar gestegen van ruim 4.000 in begin jaren negentig naar ongeveer 13.500 in 2021. Veel mensen denken dat prostaatkanker alleen op oudere leeftijd voorkomt. Toch is bijna de helft van de mannen onder de 70 jaar wanneer ze de diagnose krijgen. Bijna 10% van de mannen is zelfs jonger dan 60 jaar. Elk jaar sterven in Nederland ongeveer 3.000 mannen aan prostaatkanker. Dat moet en kan beter! Een bestralingsboost heeft bewezen effectief te zijn. De vraag hierbij is, voor wie? Dat willen de onderzoekers in dit onderzoek beantwoorden op basis van genexpressie.
Een extra dosis straling
Een groot deel van alle prostaatkankerpatiënten wordt behandeld met uitwendige bestraling (radiotherapie). Uit het FLAME onderzoek bleek, dat een extra dosis straling precies op de tumor de vooruitzichten van mannen met niet-uitgezaaide prostaatkanker verbetert. De kans dat de ziekte binnen vijf jaar terugkomt, is voor hen minder groot dan voor mannen die de ‘boost’ niet krijgen. De laatste jaren zijn de bestralingstechnieken sterk verbeterd waardoor omringend gezond weefsel, zoals de darmen en blaas, beter kan worden gespaard. Toch ondervindt een deel van de patiënten nog steeds langdurige bijwerkingen, zoals plasklachten, ontlastingsklachten, vermoeidheid en verminderde erectiefunctie.
Genexpressie als leidraad
Om bijwerkingen te verminderen is het belangrijk dat de bestralingsboost alleen gegeven wordt aan patiënten bij wie dit nut heeft. Daarom moet worden nagegaan of het mogelijk is van tevoren te bepalen welke patiënten een bestralingsboost nodig hebben om genezing te bereiken. Dit zal onderzocht worden door het meten van de expressie van tien genen in reeds verzamelde prostaatbiopten bij 100 patiënten uit Nederland en België. Op basis van deze biopten wordt nagegaan wat de “Genomic Adjusted Radiation Dose” of te wel de GARD waarde is en vaststellen of dit als leidraad kan gelden voor de voorspelling van genezing na bestraling voor prostaatkanker.
Kans op genezing vergroten
Hiervoor willen wij de biopten verzamelen uit de betrokken ziekenhuizen, genexpressie meten, en de uitkomsten onderzoeken. Wij hopen zo in de toekomst met een simpele, relatief goedkope meting in een prostaatbiopt van tevoren te bepalen welke patiënten wel of geen bestralingsboost nodig hebben en daarmee de kans op genezing verder te vergroten.
Optimale balans tussen maximaal effect en minimale bijwerkingen
Het vinden van de optimale balans tussen maximale effectiviteit en minimale bijwerkingen is cruciaal. In het FLAME onderzoek moest vaak de dosis van de bestralingsboost worden verlaagd om omliggende gezonde organen, zoals de endeldarm en blaas, te sparen. Een deel van deze patiënten kon hierdoor geen hoge bestralingsboost krijgen. Dit betekent dat er nog steeds een keuze moet worden gemaakt tussen meer effectiviteit of minder bijwerkingen.
Genezing én kwaliteit van leven
Ons onderzoek richt zich niet alleen op genezing, maar ook op kwaliteit van leven. We willen graag achterhalen of het mogelijk is om van tevoren te bepalen welke patiënten een bestralingsboost nodig hebben om genezing te bereiken.
Onderzoek van start
Dankzij donateurs, alle deelnemers van Zeven voor Leven, Stichting Kanker Zien en geld uit een nalatenschap kan dit onderzoek ivan start gaan.
Dr. Robert Jan Smeenk en dr. Paul Span nemen de startcheque in ontvangst. Foto: Radboud Oncologie Fonds.
Hoofdonderzoeker
dr. Linda Kerkmeijer, afdeling Radiotherapie
Mede-Onderzoeker
dr. Paul Span, afdeling Radiotherapie
dr. Robert Jan Smeenk, Radiotherapeut-oncoloog