Radboudumc Archives - Pagina 3 van 13 - Radboud Oncologie Fonds

Dr. Christina Hulsbergen-Van de Kaa had € 4.114,- aan donaties ontvangen voor haar onderzoek om overbehandeling bij prostaatkanker te voorkomen. Ze had nog € 31.085,- nodig. Het verlossende telefoontje kwam eind oktober: een stichting wilde de rest van het onderzoek financieren.

‘Het is geweldig dat we nu kunnen starten. Overbehandeling kan namelijk tot veel ellende leiden, denk maar eens aan alle bijwerkingen,’ zegt Hulsbergen-Van de Kaa. ‘Niemand wil een operatie of chemotherapie die achteraf niet nodig was. Maar om te kunnen vaststellen wat de juiste behandeling is, moeten we precies weten met wat voor soort tumor we te maken hebben, zodat we niet te veel, maar ook niet weinig behandelingen bieden.’

Alternatieve markers

Prostaatkanker wordt nu opgespoord met een bloedtest en een biopt: een klein stukje weefsel dat via een holle naald wordt afgenomen en vervolgens onder de microscoop wordt bekeken door een patholoog. ‘Die bekijkt het weefsel en bepaalt aan de hand van de zogenaamde Gleason score de agressiviteit van de tumor. Minder agressieve tumoren en heel agressieve tumoren kunnen we hiermee goed opsporen, maar juist de middencategorie is heel moeilijk te beoordelen. Om het gedrag van de tumor te helpen voorspellen zijn we daarom op zoek gegaan naar alternatieve markers, bijvoorbeeld een gen in het DNA.’

PTEN-gen

‘Nu spelen er meerdere genen een rol bij het ontstaan van prostaatkanker. De meest voorkomende genetische afwijking is verlies van het PTEN-gen. Als dit gen ontbreekt wijst dat op een kwaadaardige, agressieve tumor. Recent is het mogelijk geworden om met kleurstoffen aan te tonen of er wel of geen PTEN in een biopt aanwezig is, maar dat wordt nu nog niet in de praktijk gebruikt.’

Betere diagnose

Hulsbergen-Van de Kaa en haar team willen in dit onderzoek aantonen dat het PTEN-gen een nieuwe marker is om de agressiviteit van de tumor in beeld te brengen. ‘Want dan kan het in de praktijk worden gebruikt om diagnoses te stellen. Zo kan beter bepaald worden welke tumoren geopereerd moeten worden, en welke niet. Of er chemo nodig is, of juist niet. Dit leidt tot minder overbodige behandelingen bij ongevaarlijke tumoren en een sneller ingrijpen bij kwaadaardige tumoren. Dat is winst voor de patiënt. Heel veel winst.’

Dr. Christina Hulsbergen-Van de Kaa

Help mee
Ook u kunt helpen de prognose van kankerpatiënten te verbeteren. Help onderzoekers als Christina Hulsbergen-Van de Kaa en doneer aan onderzoek naar kanker in het Radboudumc.

Waarom hebben sommige mensen een erfelijke aanleg voor kanker en anderen niet? Dat is de vraag waar moleculair bioloog dr. Richarda de Voer elke dag mee bezig is. In haar zoektocht naar antwoorden deed ze een belangrijke ontdekking: ze vond een nieuwe erfelijke aanleg voor darmkanker. Nu kan ze de volgende stap zetten. ‘We willen een test ontwikkelen, zodat we mensen met deze aanleg snel kunnen opsporen en behandelen.’

Dr. Richarda de Voer werkt op de afdeling Genetica van het Radboudumc. Hoe weet zij of iemand een erfelijke aanleg voor darmkanker heeft? De Voer: ‘Als een patiënt onder de vijftig jaar is, meerdere tumoren ontwikkelt, of als meerdere familieleden darmkanker hebben, dan vermoeden we een erfelijke aanleg. Echter, op dit moment kan slechts bij een klein gedeelte van deze patiënten die erfelijke oorzaak worden vastgesteld, bij een groot gedeelte nog niet.’

Voorzorgsmaatregelen
‘Als we die oorzaak wél weten, kunnen we vaststellen welke mensen binnen een familie een verhoogd risico hebben,’ zegt De Voer. ‘We kunnen dan op maat gesneden voorzorgsmaatregelen treffen om te voorkomen dat deze mensen kanker krijgen. Bovendien kunnen we mensen met dezelfde erfelijke oorzaken bestuderen, zodat we in de toekomst nieuwe patiënten beter en sneller kunnen herkennen en behandelen.’

Nieuwe erfelijke aanleg
Het was dan ook een belangrijk moment toen De Voer een nieuwe erfelijke aanleg voor darmkanker ontdekte. ‘Ik deed onderzoek naar patiënten die dikkedarmkanker ontwikkelden voordat ze veertig jaar waren. Ik ontdekte dat een aantal van deze patiënten mutaties hebben in genen die betrokken zijn bij de celdeling. Deze mutaties zorgen ervoor dat de celdeling slordiger verloopt dan normaal, wat leidt tot allerlei chromosoomafwijkingen in met name snel delende weefsels zoals bloed, huid en darm. Deze afwijkingen leiden niet direct tot kanker maar, omdat het zoveel cellen treft, lijken zij de kans hierop wel te verhogen.’

‘Als we de oorzaak weten, kunnen we iets dóen!’

Ontwikkelen van bloedtest
Om deze aanleg aan te kunnen tonen, wil De Voer een test ontwikkelen. ‘We gebruiken hiervoor cellen waarin we zelf precies dezelfde genetische afwijking aanbrengen. Die afwijking leidt dan tot foutjes in de celdeling met chromosoomafwijkingen als resultaat. We onderzoeken of we met behulp van een geavanceerde genetische techniek de aanwezigheid van die chromosoomafwijkingen kunnen aantonen. Zodra deze test werkt, betekent het dat we met een simpel en snel bloedonderzoek kunnen aantonen of jonge patiënten met darmkanker deze erfelijke vorm hebben. En dan kunnen we de rest van de familie helpen om kanker te voorkomen.’

Dit onderzoek is inmiddels gefinancierd.

Het Radboud Oncologie Fonds bestaat vijf jaar! In die periode hebben we ruim 2,2 miljoen euro ingezameld voor onderzoek naar kanker in het Radboudumc. Daarmee hebben we 35 onderzoeken kunnen financieren, of in gang kunnen zetten. Die onderzoeken beslaan een groot spectrum van alle facetten van kankeronderzoek. Denk aan onderzoek om tot betere diagnoses te komen, of onderzoeken om therapieën te verbeteren, zodat er minder bijwerkingen zijn met een beter resultaat. Er zijn onderzoeken geweest om nieuwe behandelingen te ontwikkelen, en die helemaal af te stemmen op een patiënt.

Daarnaast zijn onze onderzoekers ook gericht op preventie: het voorkomen van kanker; zowel op gebied van lifestyle, maar ook op genetisch vlak. En dan is er ook steeds meer aandacht voor de nazorg, want wat komt er allemaal op je af als je beter bent? Wat als je een kinderwens hebt, maar je moet chemotherapie ondergaan? Ook daar zijn onderzoeken naar gedaan en gestart.

Soms waren die onderzoeken kortlopende vóóronderzoeken om bewijs te leveren, zodat een groot onderzoek in gang gezet kon worden. Soms was het een uitgebreid meerjarenonderzoek waarin we patiënten uitgebreid volgden om conclusies te kunnen trekken.

In ieder geval hadden alle 35 onderzoeken twee zaken gemeen: ze draaiden allemaal om onze patiënten én ze werden gefinancierd door mensen zoals u. Mensen die willen investeren in gezondheidszorg en zo samen met ons aan een betere toekomst willen werken voor mensen met kanker.

Daarom zeggen wij: bedankt! En wat de komende vijf jaar betreft, wij gaan in ieder geval voor méér onderzoek, méér genezing en mínder kanker! U ook?

Lees meer over de onderzoeken die we gefinancierd hebben, en over onderzoeken die nog fondsen nodig hebben.
Wilt u meehelpen onderzoek te financieren? Klik dan door naar onze donatiepagina.

Bent u donateur? Dan bent u op woensdag 22 november van harte welkom om zelf te zien en horen welke vorderingen we in het Radboudumc maken op het gebied van kanker begrijpen en kanker behandelen.

We beginnen de bijeenkomst met een lezing van bestuurder professor dr. Henri Marres. Daarna vertelt dr. Ron Peek over zijn onderzoek ‘kinderwens na kanker’. Aansluitend gaat u met één van onze research teams mee het ziekenhuis in om te zien hoe kankeronderzoek in de praktijk werkt.

Aanmelden
De bijeenkomst is van 14.30 tot 17.00 uur. Komt u ook? Meld u dan aan via info@radboudoncologiefonds.nl. We sturen u dan alle informatie over het programma, de rondleidingen en de locatie per mail.

We hopen u op 22 november te zien!

Programma
14.30 uur   Ontvangst met koffie & wat lekkers
15.00 uur   Start programma
16.00 uur   Start rondleidingen, u kunt bij binnenkomst een keuze maken uit één van de rondleidingen.
17.00 uur   Afsluiting met een drankje en hapje

Dr. Frank van Leeuwen en dr. Roland Kuiper kregen € 45.600,- van Stichting Bergh in het Zadel voor hun onderzoek naar resistente leukemie bij kinderen.

Van Leeuwen: ‘We weten al heel veel over welke fouten in het DNA aanleiding geven tot een moeilijk behandelbare ziekte. Als we zo’n fout ontdekken, kunnen artsen bij de diagnose van de ziekte al een voorspelling doen over de kans op een succesvolle behandeling.’

‘Echter, als we een fout ontdekken waarvan we weten dat die een hoog risico op terugkeer van de ziekte voorspelt, zijn er geen alternatieve behandelingen. Met andere woorden: wij zijn dus in staat om het beloop te voorspellen, maar kunnen er nog niet naar handelen. Dat moet veranderen!’

Bergh in het Zaadel, een stichting die helemaal draait op vrijwilligers en fondsen werft voor kankeronderzoek, organiseerde een serie golfdagen. Hiermee zamelde ze geld in om het onderzoek van Van Leeuwen en Kuipers te financieren.

Meer lezen over het onderzoek

(Links) dr. Frank van Leeuwen, (tweede van rechts) dr. Roland Kuiper, (rechts) Gerard Hendriksen, Bergh in het Zadel

Het is de verwachting dat alvleesklierkanker in 2030 de hoofdoorzaak van sterfte is door kanker. Niet omdat het zo vaak voorkomt, maar omdat er steeds betere behandelingen voor ándere vormen van kanker worden ontwikkeld. Alvleesklierkanker blijft daarbij achter. Als het aan onderzoeker dr. Erik Aarntzen ligt, gaat dat nú veranderen. Hij kreeg een donatie van € 70.000,- van stichting Bergh in het Zadel waarmee hij echte stappen kon zetten. ‘We zitten op de goede weg.’

‘Als je nu de diagnose krijgt, is de prognose erg slecht,’vertelt Erik Aarntzen. ‘Alvleesklierkanker wordt vaak pas laat ontdekt en is dan al in een vergevorderd stadium. De tumor is dan bijvoorbeeld al om de omliggende bloedvaten gegroeid en niet meer operatief te verwijderen. Daarnaast heeft een meerderheid van nieuwe patiënten al uitzaaiingen, en we weten dat helaas dat voor deze mensen chemotherapie nauwelijks effectief is.

Nieuw systeem

Met de donatie heeft het onderzoeksteam van dr. Aarntzen een nieuw systeem ontwikkeld om alvleesklierkanker te analyseren. ‘We weten nog te weinig van deze kankersoort. Met dit systeem kunnen we, zónder te hoeven opereren, zien welke eigenschappen de tumor heeft. Hoe meer we vooraf van de tumor weten, hoe beter we onze patiënten kunnen behandelen.’

PETscans

Om de tumor in beeld te brengen, gebruiken ze PET/CT-scans. ‘Een PET/CT-scan registreert het verbruik van suiker in een cel,’zegt Aarntzen. ‘Kankercellen zijn overactief, dus gebruiken ook veel suiker als brandstof om snel te groeien, delen en uit te zaaien. Met een radioactieve stof kunnen we het verbruik in beeld brengen en dus een goed beeld krijgen van een tumor. Door deze methode zagen we verschillen in de tumoren. Sommigen tumoren verbruikten veel suiker, andere minder. Maar er waren ook tumoren waarvan de suikeropname verschilde bínnen die tumor, zogenaamde heterogene tumoren. Juist die tumoren gedroegen zich agressiever.’

Eigenschappen

Maar waardoor hebben patiënten met een heterogene tumor een slechtere prognose? ‘Daarvoor hebben we onderzoek gedaan naar negen verschillende eigenschappen: in de tumorcellen, in de omliggende bindweefselcellen, en in de aanwezige afweercellen.’ Hij verzamelde beelden van ruim 150 patiënten met alvleesklierkanker en schakelde Esther Markus-Smeets in, een medisch bioloog met een specialisatie in medische beeldanalyse. Markus-Smeets schreef een computerprogramma dat niet alleen de tumoren kon identificeren als ‘heterogeen’, maar ook kon checken op deze negen verschillende eigenschappen. Markus-Smeets: ‘Het analyseren gebeurt dan automatisch – wat handig is met zulke aantallen – en op een gestandaardiseerde manier, dus onafhankelijk van de specifieke kennis en kunde van de medisch specialist.’

Waardevol systeem

Al snel kwam Markus-Smeets terug met resultaat: ‘Het programma werkte zo goed, dat de computer veel beter kon zien om welk type tumor het ging en welke eigenschappen die had. Veel beter dan medisch specialisten met het blote oog kunnen zien.’ Aarntzen: ‘Onderzoek doen is altijd spannend, maar als je ziet dat je op de goede weg zit, is dat geweldig. Dit systeem is heel waardevol, omdat we nu meer inzicht hebben in de tumoren in de alvleesklier en we zo een betere diagnose kunnen stellen. En we kunnen dus de prognose al stellen zonder dat we iemand hoeven te opereren. Bovendien kunnen we dit systeem vertalen voor andere soorten kanker.’

Vervolgonderzoek

Enkele van de onderzochte eigenschappen van alvleesklierkanker bleken extra interessant. ‘Het is nu tijd voor een vervolgonderzoek: het verder in kaart brengen wat die eigenschappen precies doen, zodat we daar een nieuwe behandeling voor kunnen ontwikkelen.’

onderzoeker dr. Erik Aarntzen

Sandton Hotel de Roskam organiseerde een hardlooparrangement voor bedrijventeams die meededen aan de Posbankloop. De opbrengst van het arrangement van € 2.320 ging naar het Radboud Oncologie Fonds!

Ze noemen het wel eens het mooiste hardloopparcours van Nederland. Grote kans dat je op een rustige dag een hert of zwijn tegenkomt, maar op 24 september was Nationaal Park de Veluwezoom het terrein van de hardloper, tijdens de Posbankloop.

Kampioen

Sandton Hotel de Roskam stelde voor bedrijventeams een hardlooparrangement samen. Anouk Timmer, accountmanager van het hotel: ‘Alle deelnemers werden ontvangen bij ons hotel. Daar kregen ze een aantal waardevolle tips, aanmoediging en een goed warming up programma van 9-voudig Nederlands kampioen: Marko Koers.’ Het hotel verzorgde ook het vervoer naar de start en na afloop werden we de lopers in de watten gelegd met een hapje, drankje en een pastabuffet om aan te sterken.

Gouden randje

Timmer: ‘Dit sportieve evenement is zeker voor herhaling vatbaar, een bijzondere sfeer en dag om mee te maken met natuurlijk als gouden randje dat we een mooi bedrag hebben mogen ophalen voor het Radboud Oncologie fonds. We hopen dan ook volgend jaar weer host te mogen zijn van de bedrijvenloop.”

Gaat u zelf binnenkort hardlopen? Kijk dan eens naar deze tips van Marko Koers:

http://fits-life.nl/fitness-oefeningen-tips/heupen-routine-hardlopen-lenigheid-en-stabiliteit/

Het Radboud Oncologie Fonds heeft een heel bijzondere en waardevolle schenking gekregen: grafiek en kunstobjecten uit de PARC-collectie. De komende jaren gaan we benefietveilingen organiseren waarbij de opbrengst in zijn geheel naar onderzoek voor kanker gaat.

Om de PARC-collectie nu al zichtbaar te maken en onder de aandacht te brengen, organiseren het Radboudumc en de Radboud Universiteit samen een tentoonstelling waarin een selectie van de werken te zien is. Meer dan 20 jaar was PARC kwaliteitsuitgever van grafiek en multiples in gelimiteerde edities.

Uitnodiging!

We willen u van harte uitnodigen om op 13 oktober van 16.00 tot 17.00 uur de opening van de tentoonstelling in de aula van de Radboud Universiteit met ons te vieren. Prof.dr. Han van Krieken, rector magnificus van de Radboud Universiteit zal de tentoonstelling officieel openen. Daarna hoort u meer over deze bijzondere collectie van prof. dr. Jan Keunen, voorzitter van de Kunstadviesraad van het Radboudumc. Aansluitend is er een borrel en kunt u de werken zelf bekijken.

Opening tentoonstelling: Koop kunst, maak onderzoek mogelijk
datum                 vrijdag 13 oktober
tijd                        16.00 uur opening door prof. dr. Han van Krieken
locatie                  aula van de Radboud Universiteit, Comeniuslaan 2 Nijmegen (route RU)

Komt u ook? Meld u dan aan via info@radboudoncologiefonds.nl. Vermeld meteen met hoeveel personen u wilt komen. U kunt de PARC-collectie ook nu al bekijken én werken kopen via kunstkijkenkunstkopen.nl. De opbrengst gaat helemaal naar onderzoek voor kanker.

Eén van de werken uit de PARC-collectie:
zeefdruk ‘arte contra scienza’ door Reinier Lucassen
162 x 122 cm

Toen prof. dr. Nicoline Hoogerbrugge vijf jaar geleden haar onderzoeksplannen presenteerde om kanker te voorkomen, kwamen er collega’s naar haar toe om te zeggen dat ze misschien wel iets nuttigers met haar tijd kon doen. ‘En nu vragen ze aan me: Wanneer kunnen we ermee aan de slag? Is de app al klaar?’

Nicoline Hoogerbrugge heeft, samen met prof. dr. Bart Kiemeney, vijf jaar keihard gewerkt om alle informatie te verzamelen en onderzoeken te verwerken die gaan over het voorkomen van kanker. ‘Ik heb een droom,’zegt de bevlogen hoogleraar Genetica. ‘Een droom dat we kanker kunnen voorkomen, en ik weet inmiddels dat het in 4 van de 10 gevallen kán.’

ABC

Naast alle onderzoek naar genetische afwijkingen, richt ze zich ook op leefstijl. ‘Iedereen weet inmiddels dat je van roken en zonnen kanker kunt krijgen. Maar alcohol, weinig beweging, en ongezond eten heeft ook direct invloed. Wij hebben het dan ook over het leefstijl-ABC: Alcohol, Bewegen en Calorieën. Je manier van leven bepaalt dus mee of je meer of minder kans op kanker krijgt.’

App

Nu alle informatie beschikbaar is, is fase twee van haar onderzoek aangebroken: de slag naar de praktijk. Naar patiënten én medici. ‘We hebben voor patiënten een app ontwikkeld waarin alle informatie zit verwerkt, zodat ze zelf direct hun leefstijl kunnen verbeteren. Daarnaast willen we dat elke oncoloog een patiënt, op gebied van leefstijl moet kunnen én durven adviseren.’

Hoogerbrugge benadrukt hoe belangrijk het is om iemands leefstijl in de spreekkamer te bespreken. ‘Bij cardiologie is dat al heel normaal, maar als je kanker hebt? Dat gebeurt nog heel weinig. Terwijl vaker dan je denkt, de prognose verbetert als je direct overschakelt op een gezonde leefstijl. Ook al heb je jaren gedronken, gerookt of niet bewogen. Bij een bepaald type darmkanker is je prognose zelfs direct te relateren aan het aantal uur per dag dat je tv kijkt. Maar om die slag te maken, hebben we nu alle hulp nodig die we kunnen krijgen.’

Dit onderzoek kost in totaal € 195.000. We hebben nog € 70.000 nodig. Helpt u mee? Elke donatie betekent minder kanker.
Meer informatie over het onderzoek van prof.dr. Nicoline Hoogerbrugge leest u hier.

Dr. Paul Span is onderzoeker bij Radiotherapie in het Radboudumc. Hij heeft € 18.000 gekregen om zijn onderzoek uit te voeren. Doel: kijken wat het effect van malariapillen is op de behandeling van borstkanker. Een verhaal dat technisch wordt, inzoomt tot op celniveau, maar vooral gaat over een betere prognose voor een patiënt. ‘Daar doen we het voor.’

De eerste vraag die iedereen stelt – Waarom malariapillen? – is niet zo één, twee, drie te beantwoorden. ‘Dan moet ik eerst iets over de reguliere behandeling van borstkanker vertellen,’zegt Span. ‘We gebruiken radio- en chemotherapie om tumorcellen dood te maken. Omdat sommige tumoren heel snel groeien, bevatten ze vaak zuurstofarme cellen, zogenaamde hypoxische cellen. Die cellen zijn moeilijker met bestraling of chemo op te ruimen. Patiënten met dit soort tumoren hebben een slechtere prognose, omdat er ondanks behandelingen tumorcellen achterblijven. Die cellen kunnen zich weer gaan delen en later bijvoorbeeld uitzaaien.’

Recycleprogramma

Om die hypoxische cellen óók op te ruimen, onderzoekt Span wat er precies binnen die cellen gebeurt. ‘Hypoxische cellen hebben stress, want ze hebben te weinig zuurstof. Op dat moment start zo’n cel het proces van autofagie op: dat is een soort recylceprogramma. Hiermee houdt de cel zich in leven en is tegelijkertijd minder gevoelig voor radio- of chemotherapie. Dat recyleproces willen we stoppen en daar komt de malariapil in het verhaal. Uit voorgaande studies blijkt namelijk dat malariapillen het proces van autofagie beïnvloeden, zodat het recyclen niet meer lukt. Kort gezegd: met behulp van een malariapil kan een tumorcel het gebrek aan zuurstof niet meer overleven en gaat dood. Daarna kunnen we de overblijvende tumorcellen opruimen met bestraling of chemo.

Goede basis

Klinkt als een succesverhaal. ‘Dat is het nog niet. Wereldwijd zijn er studies geweest met zowel positieve als negatieve resultaten waarin malariapillen met behandelingen werden gecombineerd. Niemand weet dus zeker wat precies gewerkt heeft en wat het effect was. Ons onderzoek bekijkt echt alleen het effect van de malariapil, zodat we straks een goede basis hebben om te weten of het combineren van behandelingen echt zin heeft en welke dosis wat doet.’

Uitzoomen naar de patiënt

Span is heel helder in zijn motivatie om deze behandeling tot de bodem te onderzoeken. ‘Als bioloog ben ik voortdurend aan het inzoomen: op cel niveau, en vaak nog verder, tot de eiwitten die processen regelen, en ons DNA. Maar ik probeer ook weer uit te zoomen: naar de patiënt. Want daar doen we het voor. Als malariapillen werken, dan zou dat betekenen dat we een goedkoop medicijn in handen hebben dat de behandeling van borstkanker effectiever maakt. Een medicijn waar geen jaren van onderzoek en ontwikkelen overheen gaan. En grootste bonuspunt: met nauwelijks bijwerkingen. Want de bijwerkingen van reguliere behandelingen zijn al heftig genoeg.’

Dr. Paul Span

Meer onderzoek zorgt voor minder kanker, meer genezing en betere kwaliteit van leven voor overlevers. Helpt u mee meer onderzoek mogelijk maken?

onderzoeker dr. Erik Aarntzen

Sociale Media