Door Annemarie Eek, Wetenschapsvoorlichter Radboudumc
‘Onderzoekers van het Radboudumc hebben een nieuwe techniek ontwikkeld waarmee pathologen lymfeklierkanker beter kunnen opsporen. De methode is gebaseerd op sequentiebepaling van DNA uit een biopt van een gezwollen lymfeklier met next-generation sequencing. Deze benadering maakt een duidelijker onderscheid tussen een ontsteking en een tumor, op basis van klonen van bepaalde receptormoleculen op witte bloedcellen.
Lymfeklierkanker is een verzamelnaam voor verschillende ziektes die ontstaan door een kwaadaardige woekering van witte bloedcellen in de lymfeklieren. In Nederland krijgen jaarlijks ongeveer 3600 personen de diagnose lymfeklierkanker. Daarbij gaat het in vijftien procent van de gevallen om Hodgkin lymfoom, de rest bestaat uit verschillende vormen van non-Hodgkin lymfoom. Een belangrijk symptoom zijn vergrote lymfeklieren, maar die kunnen ook vergroot zijn door een ontsteking.
Variatie
Het is daarom belangrijk voor de diagnose dat een patholoog in een biopt uit een lymfeklier onderscheid kan maken tussen een ontsteking en kanker. “Dat kunnen we in feite al twintig jaar,” vertellen wetenschappelijk onderzoeker Blanca Scheijen en Klinisch Moleculair Bioloog in de Pathologie Patricia Groenen. “Maar de methode waarmee we deze bepaling uitvoeren heeft een grote ontwikkeling doorgemaakt. Wij hebben nu een nieuwe methode opgezet met next-generation sequencing, die meer informatie levert dan de huidige standaardmethode.”
De analyse berust op de DNA code van receptormoleculen op witte bloedcellen. Verschillende witte bloedcellen hebben verschillende soorten van die moleculen, met allemaal een eigen unieke code in het DNA. Bij kanker groeit een enkele witte bloedcel uit tot een tumor. De cellen in een tumor bezitten daarom allemaal dezelfde receptormolecuul en daarmee dezelfde DNA-code, deze cellen vormen in feite een kloon. Bij een ontsteking daarentegen zal de variatie in deze moleculen veel groter zijn. DNA-analyse bepaalt op basis van de diversiteit van de receptormoleculen of een biopt een ontsteking of een tumor bevat.
Kant en klare kit
Bij de wereldwijd gebruikte conventionele methode kijken laboratoriumspecialisten naar deze variatie op basis van de lengtes van DNA fragmenten, die de informatie bevatten voor receptormoleculen. De nieuwe test met behulp van next-generation sequencing analyseert het genetisch materiaal in meer detail. Blanca Scheijen legt uit wat de voordelen zijn: “Wij tonen aan dat deze nieuwe techniek zowel specifieker als gevoeliger is dan de huidige methode. Vooral bij Hodgkin lymfoom zien we een drie tot vier keer betere identificatie van unieke DNA-codes. Zo kunnen we in meer gevallen de tumorcellen opsporen. Daarnaast is minder bioptmateriaal nodig.”
De nieuwe methode, die ontwikkeld is binnen het Europese netwerk EuroClonality, komt waarschijnlijk in de loop van het komende jaar beschikbaar voor de standaard diagnostiek in het Radboudumc. Daarnaast werkt het Europese netwerk samen met een bedrijf aan een kant en klare kit voor deze diagnostische test, zodat de methode gemakkelijk verder uitgerold kan worden naar andere ziekenhuizen.
Specifieke eigenschappen
De nieuwe techniek biedt nog een ander voordeel. Scheijen: “Je kunt niet alleen beter het verschil zien tussen een ontsteking en een tumor. Als een patiënt naar het ziekenhuis komt met klachten die wijzen op terugkeer van ziekte, kunnen we ook duidelijker een onderscheid maken of de oude tumor is teruggekomen, of dat een nieuwe vorm van lymfeklierkanker is ontstaan. Dat maakt veel uit, omdat bij een nieuwe tumor over het algemeen minder intensief behandeld hoeft te worden. Dat heeft dus grote gevolgen voor het behandeltraject en de bijwerkingen voor een patiënt.”
Daarnaast kan een bredere DNA-analyse in de toekomst helpen bij het bepalen waarom sommige patiënten goed reageren op een bepaalde behandeling en anderen niet. Scheijen: “Tussen verschillende soorten lymfeklierkanker bestaan grote verschillen. Daardoor is het toepassen van voorspellende diagnostiek bij deze vorm van kanker lastig. Daarbij kijk je naar specifieke eigenschappen van de tumor op basis waarvan persoonsgericht therapeutisch beleid wordt aangeboden. Deze bredere DNA-analyse is ook voor lymfeklierkanker in ontwikkeling.”
.png.aspx?width=1300&height=909)
Links zien we lymfeklierkanker, rechts een ontsteking. DNA-analyse van beide weefsels toont bij ontsteking veel meer variatie in receptormoleculen op de witte bloedcellen dan bij kanker.
Over de publicaties
Dit werk is beschreven in drie publicaties:
Leukemia 2019: Next-generation sequencing of immunoglobulin gene rearrangements for clonality assessment: a technical feasibility study by EuroClonality-NGS. Blanca Scheijen, Ruud W. J. Meijers, Jos Rijntjes, Michèle Y. van der Klift, Markus Möbs, Julia Steinhilber, Tomas Reigl, Michiel van den Brand, Michaela Kotrová, Julia-Marie Ritter, Mark A. Catherwood, Kostas Stamatopoulos, Monika Brüggemann, Frédéric Davi, Nikos Darzentas, Christiane Pott, Falko Fend, Michael Hummel, Anton W. Langerak, Patricia J. T. A. Groenen.
The Journal of Molecular Diagnostics 2021: Next-Generation SequencingeBased Clonality Assessment of Ig Gene Rearrangements. A Multicenter Validation Study by EuroClonality-NGS. Michiel van den Brand, Jos Rijntjes, Markus Möbs, Julia Steinhilber, Michèle Y. van der Klift, Kim C. Heezen, Leonie I. Kroeze, Tomas Reigl, Jakub Porc, Nikos Darzentas, Jeroen A.C.W. Luijks, Blanca Scheijen, Frédéric Davi, Hesham ElDaly, Hongxiang Liu, Ioannis Anagnostopoulos, Michael Hummel, Falko Fend, Anton W. Langerak, and Patricia J.T.A. Groenen.
Modern Pathology 2021: Clonality assessment and detection of clonal diversity in classic Hodgkin lymphoma by next-generation sequencing of immunoglobulin gene rearrangements. Diede A. G. van Bladel, Michiel van den Brand, Jos Rijntjes, Samhita Pamidimarri Naga, Demi L. C. M. Haacke, Jeroen A. C. W. Luijks, Konnie M. Hebeda, J. Han J. M. van Krieken, Patricia J. T. A. Groenen and Blanca Scheijen.
