Hoofdonderzoeker: Prof. dr. Hans de Wilt

Mede-onderzoekers: drs. Seyed Qaderi, Dr. Femke Peters (AvL/NKI), Prof. dr. Corrie Marijnen (AvL/NKI)

De laatste jaren wordt er steeds meer onderzoek gedaan naar behandelingen van endeldarmkanker zonder operatie. Bij deze zogenaamde orgaansparende behandeling wordt een tumor in de endeldarm behandeld met bestraling en eventueel chemotherapie om deze zo goed mogelijk te laten verdwijnen. Prof. dr. Hans de Wilt coördineert in Nederland vanuit het Radboudumc een studie die deze vorm van orgaansparende behandeling onderzoekt.

Als bestraling en chemotherapie werken en de tumor verdwijnt volledig, dan is een operatie niet nodig. Verdwijnt de tumor deels, dan kan een beperkte operatie worden uitgevoerd via de anus. Reageert de tumor niet of onvoldoende dan is een uitgebreide operatie nodig. Bij deze operatie wordt vaak een tijdelijk of definitief stoma aangelegd. Maar de inzet blijft om de tumor succesvol te bestrijden zonder operatie.

Standaard behandeling
De Wilt: “Bestraling en bestraling gecombineerd met chemotherapie wordt in Nederland voor uitgebreidere endeldarmtumoren standaard toegepast. Met deze voorbehandeling zijn de resultaten op lange termijn beter, omdat er minder terugkeer is van de ziekte. Voor beperkte tumoren is deze voorbehandeling met bestraling en eventueel chemotherapie niet nodig, omdat de kans op terugkeer van de ziekte heel gering is. De operatie is voor veel patiënten voldoende en de kans op genezing is op de lange termijn uitstekend. Helaas gaat deze operatie vaak gepaard met ernstige bijwerkingen doordat een groot deel van de endeldarm en soms de anus met de lymfeklieren wordt verwijderd.

Orgaansparend
Eerder onderzoek dat wij in Nederland hebben verricht vanuit het Radboudumc (CARTS studie) toonde aan dat bij patiënten met beperkte tumoren ongeveer 60% orgaansparend kon worden behandeld. Ook deze behandeling (combinatie van bestraling en chemotherapie) kende complicaties en niet iedereen had een goede uitkomst. In Engeland is een zelfde soort studie verricht met alleen bestraling die een soortgelijk resultaat liet zien (TREC studie). Samen met specialisten uit Engeland en Denemarken hebben we toen een nieuwe studie ontworpen om te onderzoeken wat nu de resultaten zijn als je deze behandelingen vergelijkt.”

Resultaten in kaart brengen
Het uiteindelijke doel van de groep van de Wilt is om inzicht te krijgen in de behandeling die uiteindelijk de beste resultaten geeft voor zowel de terugkeer van ziekte als de kwaliteit van leven. De Wilt: “Je kan je voorstellen dat het heel fijn is als je een goede reactie hebt op een voorbehandeling met bestraling en eventueel chemotherapie, maar we weten dat niet iedereen goed reageert. Daarnaast is er mogelijk een verhoogde kans dat de tumor terugkeert als de endeldarm in het lichaam blijft. Patiënten moeten dan veelvuldig worden gecontroleerd. Dit brengt veel stress en zorgen met zich mee, waardoor patiënten vaker zullen kiezen voor een standaard operatie waarbij de tumor met de lymfeklieren volledig wordt verwijderd.

We hebben een heel nieuw onderzoeksconcept bedacht, waarbij de patiënten zelf mogen kiezen of ze de standaard operatie willen of dat ze meedoen aan het onderzoek naar twee verschillende soorten voorbehandeling. In dat geval wordt er geloot tussen een korte serie met alleen hoge dosis bestraling in 1 week of een lange serie met chemotherapie en lage dosis bestralingen gedurende 5 weken. Zo komen we hopelijk te weten welke behandeling het beste is.”

12 centra in Nederland
Het onderzoek wordt uitgevoerd in drie landen en in totaal 12 centra in Nederland. Vanuit het Radboudumc houdt personeel de gegevens van de Nederlandse patiënten bij en proberen ze zoveel mogelijk patiënten voor deze behandeling in aanmerking te laten komen. Het bijhouden van al deze gegevens is kostbaar en ook moeten deze gegevens anoniem worden geregistreerd en onafhankelijk worden bijgehouden. Een groot team van medewerkers moet hiervoor in Nederland gegevens verzamelen en patiënten voorlichten. De Wilt: “Hiervoor is veel geld nodig. Van elke patiënt moeten wel 30 pagina’s gegevens worden verzameld en dat is handenvol werk. Ook moeten de gegevens worden geanalyseerd en opgeschreven. In Engeland en Denemarken is de studie al gefinancierd. In Nederland is dat nog niet gelukt en kunnen we nu deze nieuwe, hoopgevende behandelingen niet aanbieden.”

Zelfde kans op genezing?
Prof. dr. Hans de Wilt hoopt met deze studie over een paar jaar aan te kunnen tonen dat met bestraling of met de combinatie bestraling en chemotherapie even goede resultaten kunnen worden behaald. De Wilt: “De gedachte is dat patiënten met deze methode veel vaker hun endeldarm kunnen behouden en een betere functie en kwaliteit van leven hebben dan patiënten die een standaard operatie ondergaan. We zijn zeer benieuwd of deze resultaten inderdaad zo goed zijn en ook de kwaliteit van leven echt beter is. Op dit moment genezen we vrijwel alle patiënten met een endeldarmtumor door een operatie uit te voeren. Ook patiënten met een stoma hebben vaak een goede kwaliteit van leven, dus de resultaten van deze studie zijn echt enorm belangrijk om te laten zien wat nu daadwerkelijk de meest geschikte behandeling is voor de individuele patiënt.”