radboud oncologie fonds Archives - Pagina 2 van 12

Binnen één jaar na de start van zijn onderzoek kon dr. Erik Aarntzen de eerste resultaten melden bij het Radboud Oncologie Fonds. “We weten nu beter hoe het werkt, nu willen we die kennis natuurlijk ook gaan gebruiken om betere behandelingen te ontwikkelen!”

Dr. Erik Aarntzen is nucleair geneeskundige. In zijn onderzoek naar naar Alvleesklierkanker keek hij naar de biologische eigenschappen van alvleeskliertumoren door radio-actief molecuul (radionuclide) toe te voegen aan glucose. “Kankercellen willen zich vermenigvuldigen dus die hebben meer energie nodig. Door die radionuclide kunnen we door middel van een PET-scan precies achterhalen waar ineens opvallend veel glucose wordt gebruikt.”

Heterogene tumoren

Maar bij sommige patiënten vertoont de alvleeskliertumor een ‘rommelig’ beeld. Delen van de tumor gebruiken veel glucose en andere delen niet. Dit worden heterogene tumoren genoemd. “De eerste stap van het onderzoek was om die heterogeniteit meetbaar en inzichtelijk te maken en te onderzoeken of er een verband bestaat met de overlevingskans. Wat blijkt is dat de heterogene verdeling van glucoseverbruik een kortere overlevingskans betekent voor de patiënt.”

Hoe komt dat?

“Dat was de tweede stap van het onderzoek: het ontrafelen van de onderliggende biologische processen.” Het Radboudumc werkt daarin samen met de Universiteit van Essen die gespecialiseerd is in fundamenteel onderzoek bij alvleesklierkanker.

Beschermde tumor

In een tumor zitten niet alleen maar slechte cellen, maar ook bindweefselcellen (stroma). Bij sommige alvleesklierkankerpatiënten is die hoeveelheid stroma opvallend hoog. Dat functioneert als bescherming van de tumor. Chemotherapie en andere therapieën dringen er nauwelijks doorheen. Dat kan dus verklaren dat behandeling van alvleesklierkanker zo moeilijk is. Stroma wordt gemaakt door fibroblasten. Aarntzen: “Tegen die fibroblasten hebben we een antilichaam ontwikkeld waar we een speciaal fluorescent molecuul aan koppelen. Als we dit molecuul met bijna-infrarood licht beschijnen, geeft het zuurstofradicalen af die zeer schadelijk zijn voor de omliggende cellen. De eerste experimenten wijzen erop dat fibroblasten zo selectief kunnen worden uitgeschakeld.”

Door de fibroblasten uit te schakelen zal de hoeveelheid bindweefsel in alvleesklierkanker worden verminderd. Door op deze manier de bescherming van de tumor te breken, zullen misschien de bestaande behandelmogelijkheden zoals chemotherapie en immunotherapie, meer resultaat opleveren. “Dit willen wij natuurlijk graag verder onderzoeken! Het volgende onderzoeksvoorstel ligt er dus al.”

Zestien weken zwanger was Femke van Waveren – Algra toen ze hoorde dat ze melanoom had. Een paar weken later dat het was uitgezaaid. Gelukkig werd dochter Silke met 36 weken gezond geboren.

Dendritische celtherapie

Kort na de geboorte van Silke, startte Femke de behandeling als deelnemer aan het onderzoek naar dendritische celtherapie in het Radboudumc. “Het is een soort vaccinatie met lichaamseigen materiaal, waardoor ik mij goed blijf voelen en bijvoorbeeld niet heel misselijk word.” Als wielrenliefhebber zat ze ook al snel weer op de fiets. “Ik voel me zo goed, de zorg in het Radboudumc is zo fantastisch en dat medicijn is zo duur, omdat het voor iedere patiënt uniek is – ineens dacht ik: ik ga fietsen om daarvoor geld in te zamelen.” Veel vrienden en familie sloten aan voor de zware fietstocht in de Dolomieten of met andere initiatieven. “Toen ik ziek was, konden ze niets doen. Nu zetten we ons samen in, dat is zo fijn! Ik ben heel dankbaar dat dit zo kan.”

Meer informatie en/of doneren:

www.tourdedolomites.nl

De strijd tegen kanker staat de laatste vijf jaar vooral in het teken van de mogelijkheden van het lichaam om zelf kankercellen te vernietigen. Zo onderzocht Tim Hutten van het Radboudumc de interactie tussen afweercellen en kankercellen waardoor onderzoek naar immuuntherapie weer een nieuwe impuls kreeg. Hutten deed onderzoek naar twee receptoren die een eerste stap vormen voor het maken van een nieuw vaccin tegen kanker.

Verder onderzoek is nodig om te bepalen of het vaccin veilig is en geproduceerd kan worden, maar het is een voorzichtige eerste stap naar een betere bestrijding van kanker op basis van immuuntherapie.

Hoe onderzocht?

Tim Hutten onderzocht de rol van dendritische cellen tegen verschillende vormen van kanker. Bij dendritische celvaccinatie worden dendritische cellen in het lichaam van een patiënt gebracht. Ze herkennen lichaamsvreemd materiaal, zoals een tumor. Ze halen eiwitonderdelen van de tumorcel af en presenteren die aan hun celoppervlak. Andere afweercellen herkennen dit gevaarsignaal, waardoor zij de tumorcel opruimen.

Hutten gebruikte een receptor (CLEC12A) op de dendritische cellen om de afweercellen te activeren. Hij vertelt dat hij de stukjes kankercel aan antilichamen koppelde en dat de antilichamen precies pasten op de CLEC12A receptor. “Dit werkt als een sleutel in een slot. Toen de CLEC12A receptoren bonden aan de antilichamen met stukjes kankercel, activeerde de dendritische cellen veel meer afweercellen,”aldus Hutten.

Nog niet bewezen bij mensen

Hutten voerde zijn onderzoeken uit met kweekcellen in het laboratorium. Daarom is nog niet te zeggen of deze technieken ook in mensen werken en veilig zijn. Onderzoekers in het Radboudumc werken momenteel aan een vaccin dat aangrijpt op beide receptoren die Hutten gebruikte in zijn onderzoek. Dit vaccin kan zowel de dendritische cellen activeren als de afweerremmende omgeving van de tumor wegnemen.

Op vrijdag 1 juni organiseren we een bijeenkomst speciaal voor onze Zakenvrienden. Op deze middag laten we aan alle ondernemers die ons steunen zien wat we in het Radboudumc met hun giften doen.

Eén hoogleraar en twee arts-onderzoekersvertellen over de laatste stand van zaken in onderzoek naar kanker op gebied van innovatie & technologie in Radiotherapie. Ze vertellen ook hoe die wordt toegepast bij de meest voorkomende kanker onder mannen: prostaatkanker. Daarna gaan ondernemers met de onderzoekers mee het lab in, waar ze zelf kunnen zien hoe onderzoek naar kanker wordt uitgevoerd.

Uniek voorprogramma

Mensen die van tevoren wat extra tijd hebben, zijn van harte uitgenodigd voor het voorprogramma waarin een adviseur van het security team een rondleiding verzorgd door het ziekenhuis. Van boven op het helidek, tot onder in de kelder: onze Zakenvrienden komen op plekken waar bezoekers normaal geen toegang krijgen. Het geeft u een unieke inkijk in de bijzondere wereld van het beveiligen van een groot UMC-complex met plek voor ruim duizend patiënten, waar 11.000 mensen werken, en dagelijks duizenden bezoekers zijn.

Heeft u ook interesse om Zakenvriend te worden? Of bent u Zakenvriend en heeft u de uitnodiging gemist? Stuur ons dan een mailtje via info@radboudoncologiefonds.nl.

Zakenvriendenbijeenkomst 2018: Kom ook!

Kijk mee met toponderzoekers van het Radboudumc
Innovatie & technologie in onderzoek naar kanker
Unieke rondleidingen: van helidek tot laboratorium

Donatie van € 67.000 door Stichting Honderdduizend Keer een Tientje

Op 27 maart, zomaar een dinsdagmiddag, komt het bestuur van Stichting Honderdduizend keer een Tientje (HDTK) naar het Radboudumc. Ze hebben geld ingezameld voor onderzoek naar sarcomen, een zeer zeldzame vorm van kanker. Een cheque van maar liefst zesduizend zevenhonderd tientjes (€ 67.000!) wordt overhandigd aan dr. Ingrid Desar. ‘Dit is een hoopvolle dag voor mensen met sarcomen.’

Stichting HDKT heeft als missie om honderdduizend keer een tientje in te zamelen voor onderzoek naar sarcomen. Of meer, als dat nodig is, want het zijn bevlogen vrijwilligers. Penningmeester Willem Daalder: ‘En alle gedoneerde tientjes gaan ook echt naar onderzoek, kosten die we als HDKT eventueel moeten maken worden altijd afgedekt door sponsoren.’

Perspectief

De zesduizend zevenhonderd tientjes zijn voor het onderzoek van dr. Ingrid Desar. Zij heeft haar hele team meegenomen, om te laten zien wie er met dit geld aan de slag gaan. ‘Onderzoeksgeld inzamelen voor zo’n zeldzame ziekte is verschrikkelijk moeilijk,’ zegt ze. ‘Dat een stichting als HDKT hier initiatief in neemt, is geweldig. Je moet je voorstellen: wereldwijd is dit een van de grotere bedragen voor onderzoek naar sarcomen. Dit geld gaat hoop en perspectief bieden voor mensen met sarcomen.’

Wat zijn sarcomen?

‘Sarcomen noemen we ook wel weke-delenkanker,’ vertelt Desar. ‘Het zijn zeldzame kwaadaardige tumoren die kunnen voorkomen in het bot, het weefsel tussen de organen, in spieren, zenuwen, vet, kraakbeen en bloedvaten. Ze vormen slechts 1,5% van alle soorten kanker. In Nederland zijn er per jaar ongeveer 200 mensen met kwaadaardige bottumoren en 700 mensen met kwaadaardige tumoren in weke delen. Daarvan behandelen we 450 mensen in het Radboudumc Expertisecentrum Sarcomen.’

Stappen zetten

Doordat deze ziekte zo zeldzaam is, is er nog heel weinig over bekend. Desar: ‘Bijvoorbeeld hoe ze ontstaan, of waarom ze niet of nauwelijks reageren op doelgerichte therapieën, en wat de impact is op kwaliteit van leven. Met deze donatie kunnen we echt stappen gaan zetten in ons onderzoek naar nieuwe doelgerichte en immunotherapeutische behandelingen!’

foto © Andras Schuh

Personen op de foto, van links naar rechts: Vicky Soomers (Radboudumc), Thomas Povel (HDTK), Melissa Hillebrandt (Radboudumc), Joëlle Daalder (HDTK), Leon Vliegen (HDTK), Ingrid Desar (Radboudumc), Harry Verwaaijen (Radboud Oncologie Fonds), Yvonne Versleijen (Radboudumc), Willem Daalder (HDTK), Suzanne Kaal (Radboudumc), Marije Weidema (Radboudumc)

Op 4 februari 2018 is het Wereldkankerdag: een dag waarop mensen uit de hele wereld stilstaan bij kanker. In Nijmegen wordt daarom op 8 februari in het Campustheater van de HAN een benefietavond georganiseerd met hartverwarmende optredens van artiesten én oncologen.

Dankzij optredens van musicalster Maaike Widdershoven, zanger Gerard Alderliefste en René van Kooten met Shifting Daylight belooft het een prachtige avond te worden. Zeker omdat deze optredens worden afgewisseld met korte voordrachten van vier oncologen uit het Radboudumc.

Komt u ook?
Kaarten zijn € 20,- per stuk en kunt u bestellen via campustheater@han.nl, vergeet niet uw naam, adres en telefoonnummer te vermelden. De opbrengst van deze avond gaat naar het Radboud Oncologie Fonds. Meer informatie over deze benefietavond vindt u op www.campustheater.nl.

`
René van Kooten met Shifting Daylight

Dr. Christina Hulsbergen-Van de Kaa had € 4.114,- aan donaties ontvangen voor haar onderzoek om overbehandeling bij prostaatkanker te voorkomen. Ze had nog € 31.085,- nodig. Het verlossende telefoontje kwam eind oktober: een stichting wilde de rest van het onderzoek financieren.

‘Het is geweldig dat we nu kunnen starten. Overbehandeling kan namelijk tot veel ellende leiden, denk maar eens aan alle bijwerkingen,’ zegt Hulsbergen-Van de Kaa. ‘Niemand wil een operatie of chemotherapie die achteraf niet nodig was. Maar om te kunnen vaststellen wat de juiste behandeling is, moeten we precies weten met wat voor soort tumor we te maken hebben, zodat we niet te veel, maar ook niet weinig behandelingen bieden.’

Alternatieve markers

Prostaatkanker wordt nu opgespoord met een bloedtest en een biopt: een klein stukje weefsel dat via een holle naald wordt afgenomen en vervolgens onder de microscoop wordt bekeken door een patholoog. ‘Die bekijkt het weefsel en bepaalt aan de hand van de zogenaamde Gleason score de agressiviteit van de tumor. Minder agressieve tumoren en heel agressieve tumoren kunnen we hiermee goed opsporen, maar juist de middencategorie is heel moeilijk te beoordelen. Om het gedrag van de tumor te helpen voorspellen zijn we daarom op zoek gegaan naar alternatieve markers, bijvoorbeeld een gen in het DNA.’

PTEN-gen

‘Nu spelen er meerdere genen een rol bij het ontstaan van prostaatkanker. De meest voorkomende genetische afwijking is verlies van het PTEN-gen. Als dit gen ontbreekt wijst dat op een kwaadaardige, agressieve tumor. Recent is het mogelijk geworden om met kleurstoffen aan te tonen of er wel of geen PTEN in een biopt aanwezig is, maar dat wordt nu nog niet in de praktijk gebruikt.’

Betere diagnose

Hulsbergen-Van de Kaa en haar team willen in dit onderzoek aantonen dat het PTEN-gen een nieuwe marker is om de agressiviteit van de tumor in beeld te brengen. ‘Want dan kan het in de praktijk worden gebruikt om diagnoses te stellen. Zo kan beter bepaald worden welke tumoren geopereerd moeten worden, en welke niet. Of er chemo nodig is, of juist niet. Dit leidt tot minder overbodige behandelingen bij ongevaarlijke tumoren en een sneller ingrijpen bij kwaadaardige tumoren. Dat is winst voor de patiënt. Heel veel winst.’

Dr. Christina Hulsbergen-Van de Kaa

Help mee
Ook u kunt helpen de prognose van kankerpatiënten te verbeteren. Help onderzoekers als Christina Hulsbergen-Van de Kaa en doneer aan onderzoek naar kanker in het Radboudumc.

Waarom hebben sommige mensen een erfelijke aanleg voor kanker en anderen niet? Dat is de vraag waar moleculair bioloog dr. Richarda de Voer elke dag mee bezig is. In haar zoektocht naar antwoorden deed ze een belangrijke ontdekking: ze vond een nieuwe erfelijke aanleg voor darmkanker. Nu kan ze de volgende stap zetten. ‘We willen een test ontwikkelen, zodat we mensen met deze aanleg snel kunnen opsporen en behandelen.’

Dr. Richarda de Voer werkt op de afdeling Genetica van het Radboudumc. Hoe weet zij of iemand een erfelijke aanleg voor darmkanker heeft? De Voer: ‘Als een patiënt onder de vijftig jaar is, meerdere tumoren ontwikkelt, of als meerdere familieleden darmkanker hebben, dan vermoeden we een erfelijke aanleg. Echter, op dit moment kan slechts bij een klein gedeelte van deze patiënten die erfelijke oorzaak worden vastgesteld, bij een groot gedeelte nog niet.’

Voorzorgsmaatregelen
‘Als we die oorzaak wél weten, kunnen we vaststellen welke mensen binnen een familie een verhoogd risico hebben,’ zegt De Voer. ‘We kunnen dan op maat gesneden voorzorgsmaatregelen treffen om te voorkomen dat deze mensen kanker krijgen. Bovendien kunnen we mensen met dezelfde erfelijke oorzaken bestuderen, zodat we in de toekomst nieuwe patiënten beter en sneller kunnen herkennen en behandelen.’

Nieuwe erfelijke aanleg
Het was dan ook een belangrijk moment toen De Voer een nieuwe erfelijke aanleg voor darmkanker ontdekte. ‘Ik deed onderzoek naar patiënten die dikkedarmkanker ontwikkelden voordat ze veertig jaar waren. Ik ontdekte dat een aantal van deze patiënten mutaties hebben in genen die betrokken zijn bij de celdeling. Deze mutaties zorgen ervoor dat de celdeling slordiger verloopt dan normaal, wat leidt tot allerlei chromosoomafwijkingen in met name snel delende weefsels zoals bloed, huid en darm. Deze afwijkingen leiden niet direct tot kanker maar, omdat het zoveel cellen treft, lijken zij de kans hierop wel te verhogen.’

‘Als we de oorzaak weten, kunnen we iets dóen!’

Ontwikkelen van bloedtest
Om deze aanleg aan te kunnen tonen, wil De Voer een test ontwikkelen. ‘We gebruiken hiervoor cellen waarin we zelf precies dezelfde genetische afwijking aanbrengen. Die afwijking leidt dan tot foutjes in de celdeling met chromosoomafwijkingen als resultaat. We onderzoeken of we met behulp van een geavanceerde genetische techniek de aanwezigheid van die chromosoomafwijkingen kunnen aantonen. Zodra deze test werkt, betekent het dat we met een simpel en snel bloedonderzoek kunnen aantonen of jonge patiënten met darmkanker deze erfelijke vorm hebben. En dan kunnen we de rest van de familie helpen om kanker te voorkomen.’

Dit onderzoek is inmiddels gefinancierd.

In onze nieuwsbrief van december las u onder andere over het onderzoek van Richarda de Voer. Zij wil een test ontwikkelen om bij (jonge) mensen met darmkanker een erfelijke aanleg aan te kunnen tonen. Als er een erfelijke aanleg blijkt, kan zij de andere familieleden ook testen. Mochten zij ook deze erfelijke aanleg hebben, dan kan De Voer voorzorgsmaatregelen treffen om kanker bij deze familieleden te voorkomen. In onze nieuwsbrief stond dat dat kan met behulp van een vaccin. Voor deze specifieke aanleg worden echter andere voorzorgsmaatregelen getroffen om de families tegen kanker te beschermen, op maat gemaakt voor de familie.

Het hele artikel leest u hier.

Het Radboud Oncologie Fonds bestaat vijf jaar! In die periode hebben we ruim 2,2 miljoen euro ingezameld voor onderzoek naar kanker in het Radboudumc. Daarmee hebben we 35 onderzoeken kunnen financieren, of in gang kunnen zetten. Die onderzoeken beslaan een groot spectrum van alle facetten van kankeronderzoek. Denk aan onderzoek om tot betere diagnoses te komen, of onderzoeken om therapieën te verbeteren, zodat er minder bijwerkingen zijn met een beter resultaat. Er zijn onderzoeken geweest om nieuwe behandelingen te ontwikkelen, en die helemaal af te stemmen op een patiënt.

Daarnaast zijn onze onderzoekers ook gericht op preventie: het voorkomen van kanker; zowel op gebied van lifestyle, maar ook op genetisch vlak. En dan is er ook steeds meer aandacht voor de nazorg, want wat komt er allemaal op je af als je beter bent? Wat als je een kinderwens hebt, maar je moet chemotherapie ondergaan? Ook daar zijn onderzoeken naar gedaan en gestart.

Soms waren die onderzoeken kortlopende vóóronderzoeken om bewijs te leveren, zodat een groot onderzoek in gang gezet kon worden. Soms was het een uitgebreid meerjarenonderzoek waarin we patiënten uitgebreid volgden om conclusies te kunnen trekken.

In ieder geval hadden alle 35 onderzoeken twee zaken gemeen: ze draaiden allemaal om onze patiënten én ze werden gefinancierd door mensen zoals u. Mensen die willen investeren in gezondheidszorg en zo samen met ons aan een betere toekomst willen werken voor mensen met kanker.

Daarom zeggen wij: bedankt! En wat de komende vijf jaar betreft, wij gaan in ieder geval voor méér onderzoek, méér genezing en mínder kanker! U ook?

Lees meer over de onderzoeken die we gefinancierd hebben, en over onderzoeken die nog fondsen nodig hebben.
Wilt u meehelpen onderzoek te financieren? Klik dan door naar onze donatiepagina.