Dna-bepaling leidt naar beste behandeling prostaatkanker

Artikel uit De Gelderlander van 28 oktober 2020

Door Frank Hermans

‘Onbehandelbare’ prostaatkanker is bij Fred Krijnen dankzij nieuw dna-onderzoek tóch te behandelen. Het Radboudumc zoekt uit of dat zo is bij meerpatiënten.

Vier kleinkinderen heeft hij nog geboren zien worden, en de afstudeerfeesten meegemaakt van zijn drie al volwassen kinderen. Wie had dat in 2011 nog durven denken? De nu 62-jarige Fred Krijnen zelf was de laatste.

Wat wil je ook als je van de artsen te horen krijgt dat je nog maar een paar maanden te gaan hebt. Ernstig uitgezaaide prostaatkanker, niets meer aan te doen, zo werd hem verteld.

Springlevend
Maar Fred is tot op heden springlevend en nog steeds actief als adviseur voor een Rotterdams havenbedrijf. Hij doet vrijwilligerswerk bij het Nationaal Militair Museum. Zet zich in voor de Nederlandse Hockeybond. Niet omdat het moet, maar omdat het kan. Want: ,,Mijn psa (graadmeter voor activiteit van prostaatkanker, red.) is alweer een half jaar 0 tegen eerst 168. Ik geloof het zelf ook niet. Het stemt enorm blij.”

Een wonderbaarlijke wederopstanding? Dat zeker. Maar niet zo wonderbaarlijk dat het een uniek kunststukje betreft. Althans, dat denkt zijn medisch oncoloog Niven Mehra van het Radboudumc. De therapie waarmee Fred er weer bovenop kwam, zou wel eens het ei van Columbus kunnen zijn voor veel meer prostaatkankerpatiënten.

Experimentele behandelmethode
Crux in de aanpak bij Fred is een veelbelovende, maar nog steeds experimentele behandelmethode. Aan de basis ligt dna-onderzoek met een stukje tumorweefsel uit Fred’s prostaat. Dat verstrekte gedetailleerde informatie over de soort kankercellen. ,,Door mutatie op mutatie ontwikkelen prostaatkankercellen zich bij iedereen verschillend en vooral meer of minder agressief. Er zijn steeds meer aanwijzingen dat een behandeling op de persoon gericht moet zijn, niet per se op de soort kanker”, legt Mehra uit.

Fred: ,,Uit mijn dna-profiel bleek dat er met mijn type kankercellen een factor 10 meer kans was voor een succesvolle behandeling met een bepaald soort medicijn. Normaal wordt dat ingezet bij long- en huidkanker, maar dokter Mehra kon zien dat het ook wel eens bij mij zou kunnen werken.”

‘Laatste kans’-behandelingen
Er zijn al volop aanwijzingen dat de gecombineerde aanpak van dna-bepaling en leentjebuur spelen van medicijnen bij huid- en long, maar ook blaas- en borstkankerspecialisten, ook bij andere patiënten goede resultaten oplevert. Mehra: ,,Bij nog eens 75 uitbehandelde prostaatkankerpatiënten zagen we bij een vergelijkbare ‘gepersonaliseerde’ behandeling gemiddeld 2 á 3 jaar langere overleving.”

Altijd ging het om ‘laatste kans’-behandelingen, waaronder immunotherapie en een nieuwe ‘chemopil’. Mehra: ,,Ze werken bij ‘heterogene’ kankers, waarbij kankercellen zich in allerlei richtingen ontwikkelen. Dat is ook zo bij prostaatkanker.”

Eerder mee beginnen
Omdat de speciale behandeling in alle 75 gevallen pas gestart werd op het moment dat de reguliere therapieën niet (meer) bleken te werken, verwachten Mehra en zijn onderzoekers dat de te behalen ‘winst’ veel groter kan zijn. ,,Als je er veel eerder mee begint, op het moment dat de patiënten nog in goede conditie zijn.” En wie weet, ligt er mogelijk genezing voor ‘ten dode opgeschreven’ prostaatkankerpatiënten in het verschiet.

Hoewel de psa al langer ‘0’ is, durft Fred aan dat laatste niet te denken. ,,Het blijft elke maand spannend of de prostaatkanker nog steeds weg is.” Jammer vindt hij achteraf dat inderdaad niet meteen al met de zo succesvol gebleken behandeling is gestart. ,,Dat had me veel scanonderzoeken en schadelijke chemotherapieën gescheeld die me niets hebben opgeleverd. Zonde van tijd die toch al kostbaar is en geld.”

Individuele tumorkenmerken
Dat vindt ook medisch oncoloog Niven Mehra. Onder zijn leiding start het Radboudumc een studie naar uiteindelijk 600 patiënten met uitgezaaide prostaatkanker. ,,Bij hen gaan we wel zo snel mogelijk beginnen met therapieën die zijn afgestemd op hun individuele tumorkenmerken. We willen definitief bewijzen dat zo’n behandeling effectiever is en meer kwaliteit van leven en levensduur oplevert. In dat geval zal zo’n benadering snel de norm worden.”

Behandeling moet gericht zijn op de persoon, niet per se op de soort kanker

Niven Mehra

November: maand van snor tegen prostaatkanker

Het Radboud Oncologie Fonds roept mannen op in november een maand lang de snor te laten staan en daar bekenden geld voor te vragen. Met deze crowdfundings actie hoopt het fonds tienduizenden euro’s in te zamelen. Er is 1 ton nodig voor onderzoek naar de nu nog experimentele ‘gepersonaliseerde’ behandeltherapieën bij uitgezaaide prostaatkanker. ,,Een chemokuur hoef je niet te ondergaan, je snor laten staan is in vergelijking daarmee niet een heel bijzondere prestatie”, zegt fondsenwerver Marieke Kokkeler van het Radboudumc. ,,Maar als je meedoet aan deze crowdfundingsactie, draag je wel bij aan het uit de wereld helpen van deze ziekte.”

Fabels en feiten

2100 patiënten krijgen per jaar de diagnose uitgezaaide prostaatkanker, nog eens 2000 prostaatkankerpatiënten krijgen na de eerste behandeling alsnog uitzaaiingen. Bij uitgezaaide prostaatkanker is de helft van de patiënten na vier jaar nog in leven, een kwart na 10 jaar.

Als de standaardbehandeling met hormoontherapie is uitgewerkt, krijgen patiënten nog hormoonpillen en chemotherapie. Dit slaat aan bij de helft van de patiënten, zij leven dan nog 3 á 4 maanden.

In een nieuwe studie van de afdelingen urologie en medische oncologie onderzoekt medisch oncoloog Niven Mehra van het Radboudumc of immunotherapie of een nieuwe chemopil – persoonsgericht, op basis van het dna-profiel van de patiënt – het leven verder kan verlengen.